Rregullimi i Medias

Liria e medias dhe liria e shprehjes njihen dhe garantohen shprehimisht nga Kushtetuta e Shqipërisë. Neni 22 i Kushtetutës së Shqipërisë garanton lirinë e shprehjes, lirinë e shtypit, radios dhe televizionit dhe në mënyrë të veçantë ndalon kufizimin paraprak të mjeteve të komunikimit. Shqipëria ka ratifikuar gjithashtu Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut, traktatin evropian që garanton lirinë e shprehjes dhe Paktin Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike, traktatin ndërkombëtar që mbulon standardet e lirisë së shprehjes nëpërmjet Nenit 19 të tij. Përveç dispozitave kushtetuese dhe traktateve ndërkombëtare, liria e medias në Shqipëri garantohet edhe nga ligjet për median e shkruar dhe atë audiovizive.

Ligji i vitit 1993 “Për shtypin” u amendua në vitin 1997 dhe ka vetëm një nen, i cili përcakton se shtypi është i lirë dhe liria e tij mbrohet me ligj. Ligji nr. 97/2013 “Për mediat audiovizive në Republikën e Shqipërisë”, u miratua në mars 2013, me qëllim harmonizimin e legjislacionit shqiptar me direktivën e BE-së për Shërbimet Mediatike Audiovizive. Ligji u miratua me synimin për të zbatuar Strategjinë e Kalimit në Transmetim Digjital që synon të sigurojë kalimin nga transmetimi analog në atë digjital. Kalimi nga transmetime analoge në digjitale përfundoi në vitin 2020.

Ligji përcakton Autoritetin e Mediave Audiovizive, AMA, si autoritetin kryesor rregullator për mediat audio dhe transmetuese. Detyrat kryesore të AMA-s përfshijnë dhënien dhe heqjen e licencave dhe/ose autorizimeve; garantimin e konkurrencës së ndershme; bashkëpunimin me institucionet e tjera dhe monitorimin e programeve televizive dhe radiofonike, mbikëqyrjen e zbatimit të ligjit nga organet mediatike audiovizive dhe, në rast shkeljeje, marrjen e masave administrative dhe vendosjen e sanksioneve. AMA përbëhet nga një kryetar, një nënkryetar dhe pesë anëtarë, të gjithë të emëruar nga Kuvendi për një mandat pesëvjeçar, me të drejtë emërimi për një mandat të dytë. Emërimi i anëtarëve të AMA-s nga parlamenti është dypartiak. Tre kandidatë duhet të kenë mbështetjen e mazhorancës qeverisëse në Parlament dhe tre mbështetjen e opozitës. Kryetari emërohet me shumicë votash në Parlament dhe zv/kryetari zgjidhet nga anëtarët e AMA-s nga një listë me tre emra anëtarësh që përfaqësojnë opozitën. Autoriteti ka gjithashtu një Komision Ankesash, detyra kryesore e të cilit është të mbikëqyrë zbatimin e Kodit të Transmetimit dhe rregulloreve të miratuara nga AMA. Anëtarët e Komisionit të Ankesave emërohen nga AMA. Ai përbëhet nga kryetari dhe dy anëtarë specialistë të fushës së medias, të cilët kanë një mandat tre vjeçar, me të drejtë rinovimi jo më shumë se një herë. AMA financohet nga të ardhurat që mbledh nëpërmjet tarifës së licencimit. Buxheti vjetor i saj në vitin 2021 ishte 2.6 milionë euro.

Në korrik 2021, parlamenti zgjodhi ish-zëdhënësen e Partisë Socialiste, Armela Krasniqi si kryetare të Autoritetit të Mediave Audiovizive në Shqipëri, duke ngritur pikëpyetje mbi pavarësinë politike të AMA-s. Nominimi u kritikua ashpër nga një numër organizatash ndërkombëtare për të drejtat e medias, duke përfshirë Nenin 19, Qendrën Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias (ECPMF), Federatën Evropiane të Gazetarëve (EFJ), Institutin Ndërkombëtar të Shtypit (IPI) dhe Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT). ). Nënkryetarja, Desada Metaj u zgjodh në mars të vitit 2022. Metaj është një ish-gazetare televizive, spikere dhe këshilltare për media e Partisë Demokratike në opozitë.

Në Shqipëri nuk ka një legjislacion që përcakton se çfarë janë mediat online apo që i rregullon ato. Megjithatë, në praktikën gjyqësore për shpifjen nuk ka dallim ndërmjet mediave audio, audiovizive, shtypit dhe atyre online, të cilat gëzojnë të njëjtat të drejta dhe përgjegjësi. Në vitin 2018, qeveria shpalli një sërë ndryshimesh në ligjin nr. 97/2013, e njohur si “paketa anti-shpifje”, e cila synonte të zgjeronte fushëveprimin e Autoritetit të AMA-s për të rregulluar mediat online. Ndryshimet synonin të fuqizonin Këshillin e Ankesave në Autoritetin e Mediave Audiovizive, një organ i perceptuar as i pavarur nga politika dhe as profesional, për të vendosur gjoba deri në 20,000 euro për mediat vendase digjitale për shkelje të përmbajtjes - sanksione që duheshin paguar para se të kryhej një shqyrtim gjyqësor. Në vitin 2020, ndryshimeve të propozuara në ligjin e medias iu vu vetoja nga presidenti dhe një rishikim i mëvonshëm i legjislacionit të propozuar nga Komisioni i Venecias i Këshillit të Evropës zbuloi se ai do të kishte një efekt negativ për lirinë e medias në Shqipëri. Nën presionin e Bashkimit Evropian, në nëntor 2022, qeveria me ngurrim u tërhoq nga nisma për të rregulluar mediat online.

Në prill 2023, Kuvendi miratoi disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 97/2013 “Për mediat audiovizive në Republikën e Shqipërisë”, me qëllim përafrimin e tij me legjislacionin e BE-së, më konkretisht me Direktivën e Shërbimeve Mediatike Audiovizive 2018. Ndryshimet e reja zgjerojnë fushën e ligjit për mediat audiovizive në shërbimet e platformave të shpërndarjes së videove.

Megjithëse media online nuk është e rregulluar në Shqipëri, mjedisi ku ajo operon, pra, interneti, është i rregulluar. Ligji nr. 9918, datë 19 maj 2008, “Për komunikimet elektronike në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar, përcakton Autoritetin e Komunikimeve Elektronike dhe Postare (AKEP) si autoritetin kombëtar përgjegjës për mbikëqyrjen, kontrollin dhe monitorimin e veprimtarive të ofruesve të shërbimeve të internetit (ISP ) në Shqipëri. Neni 13 i ligjit thotë se çdo sipërmarrës është i lirë të ofrojë rrjete dhe shërbime të komunikimeve elektronike në Republikën e Shqipërisë në përputhje me kërkesat e këtij ligji. Ofrimi i rrjeteve dhe shërbimeve të komunikimeve elektronike bëhet në bazë të autorizimit nga AKEP. AKEP drejtohet nga këshilli këshillimor, i cili përbëhet nga pesë anëtarë të emëruar nga Këshilli i Ministrave dhe të zgjedhur nga Parlamenti për një mandat pesëvjeçar, me të drejtë rizgjedhjeje për një mandat të dytë. Kryetari i këshillit emërohet nëpërmjet anëtarëve dhe parlamentit dhe është kreu ekzekutiv i AKEP-it. Kryetari aktual i AKEP-it, Tomi Frashëri, është ish-këshilltar diplomatik dhe protokolltar i kryeministrit Edi Rama. AKEP financohet nga të ardhurat nga tarifat e përdorimit të frekuencave dhe tarifat për mbikëqyrjen e tregut të paguara nga operatorët e telekomunikacionit. Buxheti vjetor i AKEP-it është rreth 3.6 milionë euro.

Megjithëse Kushtetuta e Shqipërisë, legjislacioni i saj dhe Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut njohin të drejtat themelore për lirinë e shprehjes dhe lirinë e medias, ato parashikojnë gjithashtu kufizime proporcionale. Kufizime të tilla mund të bëhen vetëm me ligj dhe duhet të jenë në interes të publikut ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve.

Në Shqipëri, kufizimet kryesore të lirisë së shprehjes të rregulluara me ligj përfshijnë shpifjen, gjuhën e urrejtjes, materialet me të drejtë autori dhe mbrojtjen e të dhënave. Institucionet kryesore që kanë për detyrë të mbikëqyrin këto kufizime janë gjykatat penale dhe civile, Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi dhe Komisioneri për Mbrojtjen e të Dhënave, si dhe organet vetërregulluese, si Këshilli Shqiptar i Medias.

Kodi Penal i Shqipërisë lejon çdo shtetas, përfshirë zyrtarët publikë, të ngrejë kallëzim penal kundër gazetarëve për shpifje, fyerje ose ndërhyrje në jetën e tyre private. Gjithashtu, Kodi Civil ka dispozita për dëmet jopasurore. Paditësi mund të kërkojë kompensim financiar për fyerje ose publikim të qëllimshëm të informacionit shpifës, nëse gjykatat vendosin me vendim të formës së prerë.

E drejta për informim njihet në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë sipas Nenit 23 dhe rregullohet nga ligji nr. 119/2014 “Për të drejtën e informimit”. Refuzimet për qasje në informacion mund të apelohen në Komisionerin për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale dhe në Gjykatën Administrative, por këto mekanizma kërkojnë kohë dhe jo gjithmonë janë efektive. Legjislacioni kryesor në Shqipëri që trajton në detaje të drejtat e mbrojtjes së të dhënave është Ligji për Mbrojtjen e të Dhënave Personale, së bashku me aktet nënligjore të nxjerra nga Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, i cili është autoriteti kompetent që mbikëqyr pajtueshmërinë e kontrolluesve dhe/ose përpunuesve të të dhënave me legjislacionin në fuqi. Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale emërohet nga kryeministri për një mandat 5-vjeçar dhe zgjidhet nga parlamenti, me të drejtë rizgjedhjeje për një mandat të dytë në detyrë. Komisioneri aktual, Besnik Dervishi, u zgjodh fillimisht në vitin 2014 dhe sërish në vitin 2019. Dervishi është ish-ministër dhe deputet nga Partia Socialiste në pushtet. Buxheti vjetor i zyrës së Komisionerit është rreth 835 mijë euro dhe financohet nga buxheti i shtetit.

  • Project by
    BIRN ALBANIA
  •  
    Global Media Registry
  •  
    Funded by European Union
  • Funded by
    BMZ